e - γεύσεις​​

Τίποτα σε σχέση με τη διατροφή στην αρχαία Ελλάδα δεν ήταν τυχαίο, όλα έκρυβαν μια λογική αιτία, μια μικρή σοφία. Το φαγητό ήταν τμήμα του ίδιου του πολιτισμού, της θρησκείας, της λατρείας, της επικοινωνίας, της φιλοσοφίας, της ιατρικής, της θεραπείας, ακόμα και αυτού του ίδιου του ανθρώπινου πνεύματος. Το φαγητό άλλαζε από τόπο σε τόπο, από χρονική περίοδο σε χρονική περίοδο και από μία κοινωνική τάξη σε μία άλλη. Αν και η φτώχεια ήταν πολλές φορές συχνό χαρακτηριστικό των αρχαίων ελληνικών πόλεων, η αρχαία ελληνική γαστρονομία ήταν εξαιρετικά πλούσια σε υλικά, σε τρόπους μαγειρέματος και σε συνδυασμό υλικών. Πολλές μάλιστα διατροφικές συνήθειες έχουν διατηρηθεί ακόμη μέχρι και σήμερα στην ελληνική επικράτεια.

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι ήταν λιτοί στη διατροφή τους όπως και σε όλα. Εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις ή τους πολύ πλούσιους, η λιτότητα ήταν εκείνη που χαρακτήριζε τη διατροφή τους. Στη βάση αυτής της διατροφής συναντάμε την τριάδα λάδι-κρασί-σιτάρι. Πρέπει να τονίσουμε ότι δεν γνώριζαν το ρύζι, τη ζάχαρη, τις ντομάτες, το καλαμπόκι, τον καφέ, τα πορτοκάλια, τα λεμόνια και το ούζο (αγνοούσαν τον τρόπο της απόσταξης).

ΤΑ ΓΕΥΜΑΤΑ

Οι αρχαίοι Έλληνες ξεκινούσαν την ημέρα τους με το ακράτισμα, ένα πολύ απλό πρωινό που αποτελούνταν από λίγο κριθαρένιο ψωμί βουτηγμένο σε κρασί. Πολλές φορές πρόσθεταν σύκα και κρασί. Προς το μεσημέρι ή προς το απόγευμα έπαιρναν το άριστον ένα πολύ λιτό και γρήγορο γεύμα. Το τελευταίο και πολυτελές δείπνο το έπαιρναν στο τέλος της ημέρας αφού νύχτωνε. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι γυναίκες γευμάτιζαν χωριστά από τους άντρες. Οι Έλληνες έτρωγαν καθιστοί, ενώ οι πάγκοι χρησιμοποιούνταν κυρίως στα συμπόσια.

ΤΡΟΦΙΜΑ

ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ: Τα δημητριακά αποτελούσαν τη βάση της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων. Το αλεύρι από κριθάρι ονομάζονταν μάζα και ήταν το πιο συνηθισμένο ψωμί των αρχαίων. Στη ζύμη έβαζαν διάφορα καρυκεύματα όπως μάραθο, δυόσμο και μέντα για να νοστιμέψουν το ψωμί. Οι περισσότεροι ζύμωναν μόνοι τους το ψωμί. Άλλα είδη δημητριακών που υπήρχαν εκείνη την εποχή ήταν ο «κριβανίτης άρτος» που γινόταν από σιμιγδάλι και ο «όμωρος» ένα γλύκισμα από μέλι, σουσάμι και ζύμη.

ΦΡΟΥΤΑ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΑ: Οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν την ποικιλία των φρούτων που έχουμε σήμερα. Παρόλα αυτά αγαπούσαν πολύ τα φρούτα. Μερικά από τα φρούτα που υπήρχαν εκείνη την εποχή ήταν τα αχλάδια, τα ρόδια, τα μήλα, τα κεράσια, τα σύκα, τα δαμάσκηνα κ.α. Τα λαχανικά κυρίως στις αρχαίες πόλεις ήταν σπάνια. ‘Όμως πολλά σπίτια, κυρίως στα περίχωρα, καλλιεργούσαν στους κήπους και στα χωράφια τους, μαρούλια ,αρακά, φακές, ρεβίθια, αγκινάρες κ.α. Επίσης καρύκευαν τα φαγητά τους με διάφορα μυρωδικά όπως άνηθο, δυόσμο και σέλινο.

ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ: Τα ράφια της κουζίνας έπρεπε να είναι εφοδιασμένα με διάφορα μπαχαρικά που συνήθιζαν να προσθέτουν για να κάνουν πιο γευστικά τα πιάτα τους. Κάποια από αυτά τα μπαχαρικά ήταν το αλάτι, η ρίγανη, το ξύδι, το θυμάρι, το σουσάμι, η κάπαρη, το κύμινο κ.α.

ΤΟ ΚΡΕΑΣ: Οι αρχαίοι δε συνήθιζαν να αγοράζουν κρέας γιατί ήταν πανάκριβο. Το χρησιμοποιούσαν κυρίως για τις θυσίες. Στην ύπαιθρο όμως μερικοί άνθρωποι έτρεφαν ζώα όπως γουρουνόπουλα, κατσίκια, αρνιά και πουλερικά. Αυτοί έτρωγαν συχνότερα κρέας. Τους άρεσε επίσης πολύ να κυνηγούν. Έτσι κυνηγούσαν περιστέρια και άλλα πετούμενα, καθώς και αγριόχοιρους, ζαρκάδια και ελάφια.

ΟΣΠΡΙΑ ΚΑΙ ΨΑΡΙΑ: Οι αρχαίοι Έλληνες έτρωγαν πολύ συχνά όσπρια. Από αυτά τους ήταν γνωστά οι φακές, τα φασόλια και τα ρεβίθια που τα προτιμούσαν ψημένα. Επίσης, έτρωγαν μπιζέλια και κουκιά συνήθως σε πουρέ. Έτρωγαν ακόμα, πολύ περισσότερα ψάρια παρά κρέας. Κάποια ψάρια ήταν ο κολιός, το σκουμπρί, η σαρδέλα, η γόπα, η μαρίδα κ.α.

ΤΟ ΚΡΑΣΙ: Το κρασί ήταν ένα από τα πιο διαδεδομένα ποτά των αρχαίων Ελλήνων. Το κρασί συνόδευε συνήθως όλα τα γεύματα και τα συμπόσια. Το έπιναν νερωμένο γιατί κατανάλωναν άφθονο και δεν ήθελαν να μεθούν. Το νέρωναν μέσα σε ένα αγγείο που ονομάζονταν κρατήρας και πολλές φορές έβαζαν μέσα διάφορα αρώματα όπως θυμάρι, μέντα, γλυκάνισο, δενδρολίβανο ακόμα και μέλι. Το κρασί ήταν κρύο ή χλιαρό ανάλογα με την εποχή. Εκείνη την εποχή υπήρχαν τέσσερα είδη κρασιού. Το άσπρο, το κιτρινωπό, το μαύρο και το κόκκινο. Το άσπρο ήταν το ελαφρύτερο και πολύ χωνευτικό, το κιτρινωπό είχε πιο ξινή γεύση, ενώ το μαύρο και το κόκκινο που είχαν πιο γλυκιά γεύση ήταν τα πιο περιζήτητα.

ΤΟ ΛΑΔΙ: Το λάδι ήταν ένα υλικό που χρησιμοποιούνταν ευρύτατα από τους αρχαίους Έλληνες στην παρασκευή διαφόρων φαγητών. Το πιο φημισμένο λάδι ήταν αυτό που προέρχονταν από την Σάμο και την Ικαρία. Στην Αθήνα η ελιά ήταν ιερό δέντρο, ενώ στα Παναθήναια οι νικητές λάμβαναν αγγεία γεμάτα λάδι ως έπαθλο. Ο Ιπποκράτης αναφέρει 60 φαρμακευτικές χρήσεις του. Χρησιμοποιούνταν όχι μόνο ως τρόφιμο αλλά και για τον φωτισμό, τον καλλωπισμό, στο λουτρό για την επάλειψη αθλητών και νεογέννητων.

Ο ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ.

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την αρχαία ελληνική διατροφή και να μην αναφερθείς στον Ιπποκράτη. Ο συσχετισμός τροφής, υγείας και ασθένειας είναι βασικός στον πατέρα της ιατρικής που έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής με τη διάσημη φράση «το φάρμακο σου η τροφή σου και η τροφή σου το φάρμακό σου». Ο Ιπποκράτης σε ορισμένες παθήσεις συστήνει δίαιτα και σε άλλες τέλεια αποχή από την τροφή. Η τροφή και η διατροφή είναι ουσιώδεις για την καλή υγεία, αλλά και τη θεραπεία.

Η αρχαία ελληνική κουζίνα και γαστρονομία, που θεωρείται ο πρόδρομος και η βάση της ελληνικής παραδοσιακής κουζίνας, έχει γίνει αντικείμενο μελέτης και σημείο αναφοράς για τον υγιεινό της χαρακτήρα, τον πλούτο της και τη συμμετοχή της στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, έναν πολιτισμό που θαύμασε όλη η ανθρωπότητα. Ίσως είναι αδύνατον να επιστρέψουμε εκεί, αλλά είναι σίγουρα δυνατόν να διδαχθούμε παίρνοντας μια «γεύση», σε μια εποχή που αναζητούμε τόσο τη χαμένη μας υγεία όσο και τη χαμένη μας έμπνευση και όχι άλλο ένα εφήμερο γαστρονομικό trend.

Η εργασία υλοποιήθηκε στο τμήμα Α3 με την επίβλεψη της κ. Μαρίας Πελτέκη